In het kader van #12dagencreatief nodigde Jenny de Bode uit om op dag 8 een sprookje te schrijven over acht melkmeisjes.
Er waren eens acht stoere Vlaamse vrouwen. Elk van hen had een zaak in zuivelproducten. Na meer dan driehonderd en zestig jaar eisten ze eerherstel voor het misleidend gebruik van de titel van een schilderij in het Rijksmuseum Amsterdam. Ze hadden zich verenigd in een feitelijke vereniging met de naam melkmeisjes en maakten met hun verhaal over verkeerde beeldvorming ophef in het ledenblad van de Boerenbond, een magazine dat story-telling hoog in het vaandel draagt.
Naast de tekst staat een afbeelding van het bewuste schilderij uit circa 1660, Het melkmeisje, ook wel De keuken- of melkmeid genoemd, van de Hollandse meester Johannes Vermeer. In een veilingcatalogus uit 1696 werd dit werk vermeld als Een Meyd die Melk uytgiet.
De melkmeisjes grijpen die catalogus aan om te beweren dat – in tegenstelling tot de meid op het schilderij van Vermeer – een melkmeisje een vrouw was die melk aan huis verkocht. Zelfs Wikipedia vermeldt dat er tot de jaren 30 van de 20e eeuw geen afdoende middelen waren om melk te steriliseren en daarom vers moest verkocht worden. Veelal trok de dochter, vrouw of meid van een veehouder met de melk naar de stad. Die vrouwen waren dus de voorlopers van onze vrouwelijke handelaars in zuivelproducten. Toen droegen ze de kannen op hun schouder, aan een juk of in een hondenkar. Het artikel bevat ook een foto zo’n melkmeisje, afgebeeld op een tegeltje in Delfts blauw. Hoewel er melkmeisjes in vele landen bestonden, staat het genre doorgaans toch bekend als the flemish milkmaid of la laitière flamande (het Vlaamse melkmeisje).
In de Belgische en Franse supermarktschappen kan je sinds enkele jaren de keuken- of melkmeid van Johannes Vermeer als La Latière terugvinden op diverse zuivelproducten van Nestlé. Nèt die afbeelding – van een meid dus – vinden de acht zelfstandigen misleidende beeldvorming. Het aanvankelijk idee om een proces aan te spannen tegen Nestlé lieten ze varen. Het was weinig waarschijnlijk dat het bedrijf, dat het gehele schilderij van Vermeer als beeldmerk heeft laten registreren, de afbeelding op hun verpakkingen zou vervangen door een afbeelding van een écht melkmeisje.
Hun artikel in het magazine van de Boerenbond bleef echter niet zonder gevolg. Op de website van CAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) kreeg het ‘melkmeisje’ een foto én de volgende tekst.
‘Voor zij die niet de zin of de middelen hebben om in de weekends het platteland op te trekken is er het melkmeisje. Melk is tot in de jaren 1930 een product dat hoofdzakelijk vers wordt verkocht. Daarvoor zorgt het melkmeisje. Zij overschrijdt dagelijks de grens tussen stad en platteland. Melkmeisjes zijn dan dus voor menig stedeling het enige contact met het platteland. En ze groeien ook uit tot iconen van dat platteland. The flemisch milkmaid draagt mee de mythe van het rurale Vlaanderen uit tot ver over de grenzen heen.’
En als klap op de vuurpijl komen de acht melkmeisjes vandaag, op nieuwjaarsdag ook op televisie. Neen, niet op de commerciële zender die ‘boer zoekt vrouw’ uitzendt, maar in het “Laat journaal”, te herbekijken met VRT NU via de site of app.
Voor wie niet in sprookjes gelooft raad ik aan om ‘melkmeisje’ te zoeken op deze website: https://cagnet.be/item/B00001883 (want dat artikel is … niet verzonnen).
©Viviane Van Pottelberghe – 1/1/2022
Bosrozen
viviane mijmert creatief 